Ο Δίας αγάπησε τόσο πολύ τον τόπο που γεννήθηκε ώστε έστειλε τον Αίολο να χαρίσει στους Λασιθιώτες τον ανεμόμυλο!
Ο μύλος είναι για το Λασιθιώτη κάτι παραπάνω από απλό τεχνούργημα. Είναι τόσο συνυφασμένος με τη ζωή του που αρκεί μια εικόνα του να ξυπνήσει αναμνήσεις.
Όλη η ζωή των ανθρώπων εκτυλισσόταν κάτω από ένα μύλο....
Ο μύλος ήταν πάντα παρών!
Ήταν η απαραίτητη προϋπόθεση για να δώσει η γη τους εύφορους καρπούς της και να τραφεί ο λαός του Οροπεδίου.
Ήταν το σημείο αναφοράς "κοντά στο μύλο του τάδε" ή το σημείο συνάντησης " πίσω από το μύλο του δείνα"......
Ήταν η πρώτη σκέψη το πρωί "να πάω να μολάρω το μύλο" και η τελευταία το βράδυ "να πα μαζώξω τα πανιά"....
Ήταν μια μόνιμη έγνοια, να συντηρηθούνε τ' αντενάκια , να μη σκιστούνε τα πανιά, έτσι και πιάσει απότομα αέρας και δεν προλάβουν να μαζευτούν ογλήγορα...
Ήταν ο παιδότοπος της εποχής, "να κάτσεις επαέ στο μύλο από κάτω να παίζεις να σε θωρώ".
Ήταν για πολλούς ο τρόπος του οικογενειακού προγραμματισμού (όσους μύλους κατείχε μια οικογένεια, τόσα παιδιά έπρεπε να έχει για να τους δουλεύει όλους αποτελεσματικά.)
Ο μύλος έγινε το σύμβολο του γεωργού και το σήμα κατατεθέν του Οροπεδίου!
Τα χρόνια περνούσαν κι ο κόσμος εξελισσόταν.... Άλλα τεχνουργήματα του ανθρώπου πήραν τη θέση του μύλου πιο σύγχρονα, πιο ευέλικτα, απαιτούσαν λιγότερο μόχθο και λιγότερες έγνοιες. Οι ίδιοι οι άνθρωποι αναζήτησαν μια πιο εύκολη καθημερινότητα μακριά από τις αντιξοότητες της αγροτιάς και τον βαρύ χειμώνα του Οροπεδίου. Οι Λασιθιώτες διασπάρησαν σε όλη την επικράτεια ακόμα και σε όλο τον κόσμο. Δεν υπήρχε πια η ανάγκη του άρα κάνεις δεν νοιαζόταν πια τι θα απογίνει ο μύλος. Αφέθηκε χωρίς συντήρηση, χωρίς φροντίδα, έρμαιο του καιρού κι της εγκατάλειψης.
Κι όμως ο μύλος άντεχε να περιμένει!
Ώσπου οι άνθρωποι άρχισαν να καταλαβαίνουν πόσο σημαντικό λαογραφικό και πολιτιστικό στοιχείο είναι ο λασιθιώτικος ανεμόμυλος. Καλλιτέχνες και συγγραφείς τον ανέδειξαν, επιστήμονες τον μελέτησαν, τουρίστες τον αναζήτησαν. Οι φωτογραφίες του ταξίδεψαν σε όλο τον κόσμο διαφημίζοντας το Λασίθι. Τα τελευταία χρόνια το ενδιαφέρον για το μύλο άρχισε να αναζωπυρώνεται.... Ιδιώτες, επιχειρήσεις και πολιτιστικοί σύλλογοι υιοθέτησαν μύλους και τους αναστήλωσαν. Η δημοτική αρχή υποστήριξε και υποστηρίζει τις προσπάθειες με θέρμη.
Ο μύλος συνεχίζει να είναι παρών!!!
Για μας τους νεότερους που δε μεγαλώσαμε στο Οροπέδιο, ο μύλος πάντα υπάρχει στις καρδιές μας. Στέκει αγέρωχος στις παιδικές μας αναμνήσεις σαν φύλακας άγγελος. Είναι αδύνατον να έχεις στις φλέβες σου λασιθιώτικο αίμα και να μην αγαπάς το μύλο...και να μην αναγνωρίζεις την εικόνα του παντού ανάμεσα σε χιλιάδας άλλους τύπους μύλων...Ακόμα και οι Λασιθιώτες που λείπουν για χρόνια από το Οροπέδιο κουβαλούν το μύλο στην καρδιά τους όπου κι αν βρεθούν!
Ο μύλος πάντα σε καλεί να γυρίσεις πίσω και στέκει εκεί αγέρωχος άρχοντας και περιμένει....
σαν τον καλό συγγενή που λαχταρά να γυρίσουν οι δικοί του!!
Ο μύλος είναι εδώ!!!Κάθε του φτερό και μια ανάμνηση!!!!
Όλγα Τσούρτη
Αρχαιολόγος
